Future Pass – From Asia to the World

• Tekst Sandra Lau • Foto’s Kenny Nagelkerke
Artikel uit editie 20

De afgelopen jaren heeft zich een kentering afgetekend tussen de klassieke Chinese kunst enerzijds en de hedendaagse Chinese kunst. Leek de eerste vorm zich gemanifesteerd te hebben als meubelstuk van het doorsnee antropologisch museum, de tweede vorm daarentegen was doorgaans te vinden in de soms elitaire overkomende kunstgaleries. Het Wereldmuseum in Rotterdam lijkt daar iets aan te willen veranderen. Sinds december 2011 kunnen geïnteresseerden bij de tentoonstelling ‘Future Pass, From Asia to the World’ terecht. Meer dan 130 kunstenaars uit de hele wereld tonen werken, waaronder schilderijen, sculpturen, installaties, films en foto’s. Het feit dat deze tentoonstelling op de Biënnale van Venetië lovende recensies opleverde, was voor ons reden het Rotterdamse aan te doen.

Waar gaat ‘Future Pass – From Asia to the World’ over?
In de tentoonstelling ligt de nadruk op een internationale kunststroming, waarbij de beeldtaal is geïnspireerd op animatie en comics. Dit noemt men ook wel ‘animamix’. Deze stroming baseert zich op zowel de traditionele als de moderne cultuur. Alle conventies, zoals voorheen bekend binnen de Chinese kunstwereld, worden hierbij overboord gegooid. Denk bijvoorbeeld aan traditionele thema’s, zoals Chinese landschappen, flora & fauna, die doorgaans bloedserieus in beeld worden gebracht, zonder een greintje humor en er is geen dubbele bodem of een politieke boodschap. Niet zo verwonderlijk gezien de politieke omstandigheden, die zelfs vandaag de dag Chinese kunstenaars nog in een keurslijf dwingen.

Deze ‘animamix’ doet eigenlijk nog het meest denken aan het ‘cynisch realisme’, een term voor een Chinese kunststroming die voor het eerst in 1990 werd genoemd. Het cynisch realisme verwees naar de wijdverbreide houding in de Chinese maatschappij na het Tiananmen-protest in 1989.

Thema’s
Verschillende thema’s spelen een rol bij deze kunststroming. Vaak zijn dit onlosmakelijk met elkaar verbonden thema’s, zoals yin en yang, verleden en toekomst, oost en west, universum versus individu, virtueel en reëel. Alle getoonde werken hebben in ieder geval één ding met elkaar gemeen. Het figuratieve aspect komt duidelijk naar voren, wel zo prettig voor de leek op het gebied van kunst: over het algemeen is direct zichtbaar wat het voorstelt. Bij animamix valt er ook nog wat te lachen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de Caravaggio cat (olieverfschilderij van Zhang Kai), met in de hoofdrol een kat, afgebeeld als een soort Mona Lisa (met dezelfde raadselachtige glimlach!). Ook de gigantische installatie Eggs (van Zhao Guanghui), waarbij auto’s (formaat skelter) uit het ei komen, heeft hetzelfde effect op de toeschouwer.

Cosplay
Opvallend binnen deze tentoonstelling zijn foto’s, waarop jonge mensen met zelfgemaakte kostuums (de zogenaamde ‘cosplayers’) zijn uitgedost als mangafiguren, game- en animatiepersonages. De virtuele wereld is daarmee verruild voor het werkelijke leven. Schoonheid wordt op de foto’s vaak gecombineerd met het dragen van wapens als een symbool van de strijd tegen het kwaad. Erotiek speelt immers een belangrijke rol als expressie, wat tot uitdrukking komt in de strakke outfits van de dames.

Bij het werk Control out of control moeten we even goed kijken. Wat klopt er niet? Dit levensgrote olieverfschilderij (200 x 120 cm) van de Chinese kunstenares Chen Hongzhu toont een ogenschijnlijk gave porseleinen pop onder een glazen stolp, die bij nader inzien toch beschadigd en fragiel is. Hongzhu heeft de gewoonte om surrealisme te vermengen met zelfonderzoek. De pop suggereert tragedie in schoonheid, een teleurgestelde onschuld, maar ook een vastberaden wil om te overleven.

Luguber en mooi tegelijkertijd
Van alle werken bleef Gift from Ruth Handler 2 (olieverf op doek van Jian Heng) ons nog het meest bij. Niet alleen dwingen de immense afmetingen je een bepaalde afstand aan te houden, wil je het geheel nog kunnen overzien. Ook treedt er een herhaald verrassingseffect op, een continu ‘aha’-erlebnis, bij het in etappes doorgronden van de afbeelding. De achtergrond die min of meer de bovenste helft van het schilderij bestrijkt, is duidelijk herkenbaar als een mistig berglandschap, een populair thema in de klassieke Chinese kunst.

Ongewild word je blik naar de onderste helft van het schilderij getrokken. Temidden van woeste schuimkoppen drijven vrouwenfiguren in witte, vermoedelijk trouwjurken, in de zee. Alle vrouwen hebben een tamelijk onnatuurlijke houding. Bij nader inzien blijken het barbiepoppen te zijn, wat het schilderij niet minder luguber maakt, ook dankzij de grijstinten die de boventoon voeren. Wat had deze artiest in gedachten bij het maken van dit schilderij? Aan de ene kant word je aangetrokken door de schoonheid ervan. Aan de andere kant werkt de thematiek afstotend. Maar wij hangen dan ook al sinds jaar en dag hetzelfde motto aan: een kunstenaar is geslaagd in zijn of haar werk, als dat werk emoties losmaakt, hetzij positief hetzij negatief. Dit werk biedt in ieder geval genoeg gespreksstof voor je gasten, mits je een woonkamer hebt waar dit wandvullende schilderij tot zijn recht komt.

Internationale samenwerking
Future Pass is een bijzondere internationale productie. Zo hebben het Wereldmuseum, het Today Art Museum in Beijing, het National Taiwan Museum of Fine Arts in Taichung, UNEEC Culture and Education Foundation in Taipei en de Fondazione Claudio Buziol de handen ineengeslagen voor deze tentoonstelling. Victoria Lu, creative director van het Today Art Museum in Beijing, is als conservator verantwoordelijk voor de samenstelling. In die internationale setting moet het niet verbazen dat er ook kunstenaars van niet-Aziatische afkomst hebben deelgenomen. Voor iedereen die zich wil laten verrassen door deze soms merkwaardige, maar immer indrukwekkende themacombinaties, is een bezoekje aan het Wereldmuseum een absolute must.

Benieuwd naar andere artikelen van deze editie? Ga naar www.crtv.nl voor de volledige editie.

0000